MESNEVÎ’NİN İLK 18 BEYTİNİN ŞERHİ

(TÂHİRU'L MEVLEVÎ'DEN)

MESNEVİNİN İLK ONSEKİZ BEYTİ

 

بشنو اين نى چون حكايت مى‏كند

از جدايى‏ها شكايت مى‏كند

​

1. Bişnev in ney çün hikâyet mîküned

Ez cüdâyîhâ şikâyet mîküned

Dinle, bu ney neler hikâyet eder,

ayrılıklardan nasıl şikâyet eder.

 

كز نيستان تا مرا ببريده‏اند

در نفيرم مرد و زن ناليده‏اند

​

2. Kez neyistân tâ merâ bübrîdeend

Ez nefîrem merd ü  zen nâlîdeend

Beni kamışlıktan kestiklerinden beri feryâdımdan

erkek ve kadın müteessir olmakta ve inlemektedir.

 

سينه خواهم شرحه شرحه از فراق

تا بگويم شرح درد اشتياق‏

​

3. Sîne hâhem şerha şerha ez firâk

Tâ bigûyem şerh-i derd-i iştiyâk

İştiyâk derdini şerhedebilmem için,

ayrılık acılarıyle şerha şerhâ olmuş bir kalb isterim.

 

هركسىكاودورماندازاصلخويش

بازجويدروزگاروصلخويش

‏

4. Herkesî kû dûr mand ez asl-ı hiş

Bâz cûyed rûzgâr-ı vasl-ı hîş

Aslından vatanından uzaklaşmış olan kimse,

orada geçirmiş olduğu zamanı tekrar arar.

 

منبههرجمعيتىنالانشدم

جفتبدحالانوخوشحالانشدم

‏

5. Men beher cem’iyyetî nâlân şüdem

Cüft-i bedhâlân ü hoşhâlân şüdem

Ben her cemiyette, her mecliste inledim durdum. Bedhâl (kötü huylu)

olanlarla da, hoşhâl (iyi huylu) olanlarla da düşüp kalktım.

 

هركسىازظنخودشديارمن

ازدرونمننجستاسرارمن

‏

6. Herkesî ez zann-i hod şüd yâr-i men

Vez derûn-i men necüst esrâr-i men

Herkes kendi anlayışına göre benim yârim oldu.

İçimdeki esrârı araştırmadı.

 

سرمنازناله‏ىمندورنيست

ليكچشموگوشراآننورنيست

‏

7. Sırr-ı men ez nâle-i men dûr nist

Lîk çeşm-i gûşrâ an nûr nîst

Benim sırrım feryâdımdan uzak değildir. Lâkin her gözde onu

görecek nûr, her kulakda onu işitecek kudret yoktur.

 

تنزجانوجانزتنمستورنيست

ليككسراديدجاندستورنيست

‏

8. Ten zi cân ü cân zi ten mestûr nîst

Lîk kes râ dîd-i cân destûr nîst

Beden ruhdan, ruh bedenden gizli değildir.

Lâkin herkesin rûhu görmesine ruhsat yoktur.

 

آتشاستاينبانگناىونيستباد

هركهاينآتشنداردنيستباد

​

9. Âteşest în bang-i nây ü nîst bâd

Her ki în âteş nedâred nîst bâd

Şu neyin sesi âteşdir; havâ değildir.

Her kimde bu âteş yoksa, o kimse yok olsun.

 

آتشعشقاستكاندرنىفتاد

جوششعشقاستكاندرمى‏فتاد

​

10. Âteş-i ıskest ke’nder ney fütâd

Cûşiş-i ışkest ke’nder mey fütâd

Neydeki âteş ile meydeki kabarış,

hep aşk eseridir.

 

نىحريفهركهازيارىبريد

پرده‏هايشپرده‏هاىمادريد

 

11. Ney harîf-i herki ez yârî bürîd

Perdehâyeş perdehây-i mâ dirîd

Ney, yârinden ayrılmış olanın arkadaşıdır. Onun makam perdeleri,

bizim nûrânî ve zulmânî perdelerimizi -yânî, vuslata mânî olan perdelerimizi- yırtmıştır.

 

همچونىزهرىوترياقىكهديد

همچونىدمسازومشتاقىكهديد

 

12. Hem çü ney zehrî vü tiryâkî ki dîd

Hem çü ney dem sâz ü müştâkî ki dîd

Ney gibi hem zehir, hem panzehir;

hem demsâz, hem müştâk bir şeyi kim görmüştür

 

نىحديثراهپرخونمى‏كند

قصه‏هاىعشقمجنونمى‏كند

 

13. Ney hadîs-i râh-i pür mîküned

Kıssahây-i ışk-ı mecnûn mîküned

Ney, kanlı bir yoldan bahseder,

Mecnûnâne aşkları hikâye eder.

 

محرم اين هوش جز بى‏هوش نيست

مر زبان را مشترى جز گوش نيست

‏

14. Mahrem-î în hûş cüz bîhûş nist

Mer zebânrâ müşterî cüz gûş nîst

Dile kulakdan başka müşteri olmadığı gibi, mâneviyâtı idrâk

etmeye de bîhûş olandan başka mahrem yoktur

 

درغمماروزهابى‏گاهشد

روزهاباسوزهاهمراهشد

​

15. Der gam-î mâ rûzhâ bîgâh şüd

Rûzhâ bâ sûzhâ hemrâh şüd

Gamlı geçen günlerimiz uzadı ve sona ermesi gecikti. O günler, mahrûmiyyetten ve

ayrılıktan hâssıl olan ateşlerle arkadaş oldu –yânî, ateşlerle, yanmalarla geçti - .

 

روزها گر رفت گو رو باك نيست

تو بمان اى آن كه چون تو پاك نيست

​

16. Rûzhâ ger reft gû rev bâk nîst

Tû bimân ey ânki çün tû pâk nist

Günler geçip gittiyse varsın geçsin.

Ey pâk ve mübârek olan insân-ı kâmil; hemen sen vâr ol!..

 

هركهجزماهىزآبشسيرشد

هركهبى‏روزىاستروزشديرشد

​

17. Herki cüz mâhî zi âbeş sîr şüd

Herki bîrûzîst rûzeş dîr şüd

Balıktan başkası onun suyuna kandı.

Nasibsiz olanın da rızkı gecikti.

 

درنيابدحالپختههيچخام

پسسخنكوتاهبايدوالسلام

‏

18. Der neyâbed hâl-i puhte hîç hâm

Pes sühan kûtâh bâyed vesselâm

Ham ervâh olanlar, pişkin ve yetişkin zevâtın hâlinden anlamazlar.

O halde sözü kısa kesmek gerektir vesselâm.

​

​